Model zdecentralizowanych finansów oparty o kryptowaluty ma potencjał, aby zrewolucjonizować tradycyjny sektor finansowy. Na czym polega jego siła i czy zaufamy organizacjom bez instytucjonalnego nadzoru?
Tradycyjny system finansowy (TradFi) opiera się na instytucjach takich jak banki czy giełdy, które mają formalną strukturę biznesową, muszą znać dane klienta, działają na wyznaczonym prawem terenie, posiadają model działania będący know-how organizacji. Konwencjonalna bankowość to ekosystem wymagający potężnych zasobów ludzkich, procedur, regulaminów, konieczności zachowania poufności i bezpiecznych systemów informatycznych. Jednak celem ich istnienia jest również zwiększenie bezpieczeństwa usług z punktu widzenia klientów. W Polsce Narodowy Bank Polski monitoruje sytuację na rynku finansowym, Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) nadzoruje banki i instytucje finansowe, a Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) zapewnia oszczędzającym w bankach zwrot depozytów na wypadek ich niewypłacalności lub upadku do kwoty 100 tys. euro.
Analogiczne instytucje działają na innych rynkach np. w Wielkiej Brytanii Financial Conduct Authority (FCA) reguluje branżę usług finansowych, a Prudential Regulation Authority (PRA), agenda banku centralnego (Bank of England) sprawuje nadzór nad bankami i instytucjami finansowymi. W USA nad systemem bankowym czuwa Rezerwa Federalna (Federal Reserve System) poprzez agencją rządową Office of the Comptroller of the Currency (OCC) odpowiedzialną za nadzór nad krajowymi bankami komercyjnymi.
Mimo wielu problemów konwencjonalny system finansowy wciąż ma się dobrze, jednak wraz z rosnącą popularnością technologii blockchain pojawił się alternatywny ekosystem.
Czym są zdecentralizowane finanse (DeFi)?
Najprościej mówiąc DeFi (decentralised finance) to transakcje finansowe, które odbywają się bezpośrednio pomiędzy użytkownikami. Nie ma w nich pośredników, co oznacza, że odbywają się bez udziału banku, zewnętrznych instytucji lub osób trzecich. Pojęcie zdecentralizowanych finansów zostało użyte pierwszy raz w 2017 r. przez użytkowników kryptowalut.
Rdzeniem DeFi jest technologia blockchain wykorzystywana do tworzenia zdecentralizowanych aplikacji i usług finansowych. Sam blockchain jest bazą danych, rozproszonym rejestrem, który zapisuje informacje w postaci tzw. bloków, które łącząc się, tworzą publiczny łańcuch. Jego istotą i największą zaletą jest brak możliwości ingerencji w jego historię bez zmiany poprzednich bloków.
Na czym polega wartość DeFI? – Zapisana na komputerach setek tysięcy użytkowników informacja jest zdecentralizowana, przez co nie tylko nie jest w rękach jednej instytucji, ale jej rozproszenie uniemożliwia ingerencję w historię zmian. W ten sposób można zapisać i przechować dane o transakcjach, płatnościach, zamówieniach, regulaminach.
Inteligentne kontrakty to reguły, które automatycznie uruchamiają aplikacje po spełnieniu określonych warunków i nie można nimi manipulować. dApps również nie są odgórnie kontrolowane – a tylko przez użytkowników.
Tokenizacja, czyli nadawanie cyfrowej wartości
Pierwszym krokiem do świata DeFi jest założenie portfela kryptowalut, który służy do przechowywania tokenów. Tokeny są cyfrowymi nośnikami wartości lub – inaczej mówiąc – cyfrową reprezentacją posiadanych aktywów. Tokenizacji poddaje się tradycyjne instrumenty finansowe takie jak akcje czy obligacje, a także usługi takie jak pożyczki czy ubezpieczenia.
Tokenizacja to także proces przekształcenia wartości tradycyjnych aktywów w cyfrową jednostkę. Stokenizować można aktywa ze świata rzeczywistego (Real World Assets, RWA) takie jak nieruchomości, dzieła sztuki, metale szlachetne i inne towary. To wciąż bardzo młody rynek, ale w przeciągu roku liczba posiadaczy tokenów RWA podwoiła się osiągając 43 tys. we wrześniu 2023 r.
Tokenem zapisanym w blockchainie można dalej handlować na zdecentralizowanych giełdach. Tokenizacja otwiera drogę do innowacji, umożliwiając tworzenie nowych produktów i usług finansowych, które nie istnieją w tradycyjnym systemie finansowym.
Jak działają usługi w modelu DeFi? Użytkownicy za pomocą portfela kryptowalut wykonują transakcje, które są rejestrowane w blockchainie. Ethereum pobiera opłaty (gas fees) uzależnione od stopnia złożoności inteligentnego kontraktu
Zastosowanie i korzyści z DeFi
Przykładem usług finansowych działających w modelu DeFi są zdecentralizowane giełdy (Decentralized Exchange, DEX), które umożliwiają handel kryptowalutami przez bezpośrednią wymianę środków z portfela użytkownika. Poza tradycyjnymi transakcjami kupna i sprzedaży, w DeFi można zaciągać pożyczki, kupować ubezpieczenia czy inwestować w kryptowaluty. Platformy pożyczkowe umożliwiają udzielanie pożyczek typu peer-to-peer w kryptowalutach, ale również w walutach tradycyjnych jak dolar amerykański, euro czy funt.
Jak jeszcze DeFi może zmienić rynek usług finansowych?
- Pozwala zachować anonimowość.
- Obniża próg wejścia udostępniając usługi osobom z niskimi dochodami lub bez dobrej historii kredytowej.
- Usuwa bariery geograficzne dając dostęp do usług osobom z krajów rozwijających się.
- Oferuje możliwość udzielania i otrzymywania pożyczek bez pośredników finansowych takich jak banki. Operacje realizowane są bezpośrednio między zainteresowanymi stronami (peer-to-peer), co redukuję liczbę transakcji. Dzięki temu realizowane są szybciej, a także taniej.
- Tylko użytkownik ma dostęp do swojego portfela i kontroluje jego zawartość.
- Umożliwia tworzenie zdecentralizowanych funduszy inwestycyjnych dając inwestorom kontrolę nad aktywami i decyzjami.
- Otwiera możliwości tworzenia nowych modeli biznesowych i budowy bardziej przejrzystych usług finansowych, także z tradycyjnymi banki, które korzystając z blockchaina tworzą nowe usługi.
Słabością DeFi – mimo szybkiego tempa ewolucji – jest wciąż jego wczesna faza rozwoju. Rozwiązania, technologie i pojęcia w świecie blockchaina są złożone i mogą być trudne do zrozumienia dla początkujących. Użytkownicy narażeni są również na ataki oszustów i w odróżnieniu od tradycyjnych finansów, nie mogą się nigdzie odwołać. Wciąż wiele projektów kryptowalutowych jest zarządzanych przez scentralizowane organizacje, którym często brakuje przejrzystości lub odpowiedzialności.